NA-BASTOS NA MGA TATARAMON

(Ini sarong reaksyong papel manunungod sa Psychosexual Development Seminar na itinao ni Mr. Elmer Sto. Domingo)

Dios marhay na aldaw saindo gabos!

Igwa daa nin sarong istorya manunungod sa sarong madre na nagtutukdo sa sarong eskwelahan. Uso sa panahon na idto an inaapod na “vandalism”. Sa paglibot-libot kan madreng ini siya nagngangalas ta may sarong pangaran na kadaklan na beses iyo an nahihiling niyang nakasurat sa mga lanob, sa kudal, asin kun saen-saen pa. sarong aldaw, naglaog siya sa saiyang klase asin paghiling niya sa blackboard, nahiling niya na naman an pirmi niyang nahihiling na tataramon na pagkadaradakula pating nakabandal duman. Kaya, naghapot an madre: “Class, does anybody here know who is Kito?” Dikit na oras na natoninong an klase asin nagngirisihan.

Minsan man sa sarong seminar manunungod sa sekswalidad, naghapot an speaker kainin:

“Ano an bikol kan vagina?”

Mayong nagsimbag pero may nagngingirisi.

“O sige, ini na lang, ano an bikol kan penis?”

Guiraray, mayong nagsimbag pero nagngirisihan.

Duman sa samong lugar, may sarong gurang na babae na kirilagon talagang mar’ay. Pag nakikilagan an gurang na ini, siya minas ambit nin “maaate daang” mga tataramon. Kaya man lugod nigpaparakarawan siya kan mga kaiba niya. Tinutuyo ninda siyang pakilagan.

“Ay, kito!” ,an nasasambitan niya.

“Ay, boto!”

“Ay, buray!”

Minsan naman may nagkakarawat na mga aki. Habang nagsusurubahan an mga ini, nadangog kan sarong ina an saiyang akin a nagtaram sa saiyang kakawat, “Boto mo!” Pakadangog kaini, niranihan an aki, nigpararapado asin nigparasampaling an nguso.

“Bastos na aki ni! Dae ta ka pinadakula arog kaiyan.”

Nagparahibi an aki. Narugado siya dahil sa sarong bastos daang tataramon.

Ano an importancia kan mga bagay na ini? O ano an ipinapahiling asin ipinapaabot kaini sa satuya?

Sa oras na nadadangog niato an mga tataramon na boto, bayag, buray, puki, suso, o kaya kito, ano an nasa isip niato?

Siguro minasambit kita “Bastos na nguso yan. Mararang mar’ay!”

Tibaad ngani sa pagsurat ko kaini, ako man masabihan na bastos. Kun iisipon, bako man talagang natural na magsurat sa arog kaining estilo. Pero dae ta ka man kamo mababasol kaiyan. Tano? Ini por dahil sa iyo na iyan an idinikta asin idinidikta kan satuyang sociodad asin kultura. Sabi ngani kaiyan “Convention of Society” daa. Maski ngani ako naiiskandalo man sa mga tataramon na iyan kun sakuyang nadadangog ta maski sa laog kan pamilya mi dae iyan sinasambit asin dae man ako nagdakula sa arog kaiyan na kapalibutan.

Utrohon mo guiraray sambiton: boto, bayag, buray, puki, suso, kito. Anong namatean mo?

An iba, napapa-yakkzz!!!

An iba minaisip nin maraot.

An iba man, minalupad na tolos an isip sa makarneng aktibidades.

Halat lang. luway lang mga tugang!!!

Naheherak lugod ako sa mga tataramon na ini. Mayong kaaram-aram, sinda naiisipan nin maraot. Kadaklan na beses mas pinipili niatong gamiton an Ingles kaysa Tagalog o lalo na an Bikol na tataramon para ipahayag an parehas na kahulugan.

Mas ginagamit niato an “sexual intercourse” kaysa kito. Magayon man talagang dangugon. Kun bako man sa ingles, tinatago tan a lang sa ibang tataramon o kaya mina-spelling-bee na lang kita.

“Itong saiya baga.”

“Iyong ari niya.”

“Itong toki.”

“Itong B-O-T-O, Boot.”

Minsan iniisip ko lugod, iba man kaya an boto kan mga Bikolano asin Tagalog sa penis kan mga Ingles? O an putay niato sa vagina ninda? O an esencia kan kito kumpara sa sexual intercourse? Ano kaya? Baka sabihon nindong nagtataram ako igdi nin kabastusan pero tano ta mas kangisi-ngisi an tataramon na Bikol o Tagalog kesa sa pagsambit kan parehas na bagay sa Ingles na tataramon?

Saro lang an dahilan. Bako ini sa maraot na kahulugan kan tataramon kundi sa pag-isip niato nin maraot sa tataramon.

Minsan sa sarong barrio, may nag-iirinumang magparadi na nag-iiristuryahan manunungod sa saindang mga agom. Sarong lalaki an nagsabi, “”Kinito ko si agom kasubanggui…”

Nadangog ini kan sarong gurang na babahe asin tulos na naisambit kan saiyang nguso:

“Sus-Maria-y-Yosep…mga bastos!”

Kun iisipon sala mananggad idto ta inistorya pa. pero sa ibang banda, ano an sala duman kun natural itong ginigibo kan mag-agom? Siguro dae man arog kaidto an reaksyon kan gurang kun an nadangog niya:

“Inano ko si Misis kasubanggui…” o kaya,

“Nagtalik kami kasubanggui…” o kaya (pasosyal),

“Nag-sexual-intercourse kami kasubanggui…”

An salang pakasabot kaini, gusto kong ikumpara sa Sus-Maria-y-Yosep na sinabi kan gurang. An Sus-Maria-y-Yosep mga banal na ngaran – Hesus, Maria asin Jose, pero nasambit sa salang gamit. An mga tataramon man na pinag-oorolayan niato mga mar’ay na bagay pero satuyang napapasipara an tunay na kahulugan.

Kun satuya talagang pag-iisipan ngonyan, na ini napaka-imoral gamiton. Napaka-iskandaloso kun baga. Dipisil na siguro mananggad na iyan mabago ta an satuyang mga isip asin disposisyon nagtalubo sa arog kaiyan na kapalibutan asin oryentasyon. Pero halat lang. mag-untok kitang dikit asin mag-isip.

“Ano baga an boto?”

“Ano baga an putay?”

“Ano baga an kito?”

Totoo na napakabulgar na dangugon, pero ano kaya an tunay na kahulugan kan mga iyan? Di baga an boto o inaapod nindang penisasin an putay na inaapod nindang vagina ay mga parte kan hawak niato na regalo man sato kan Mahal na Dios? Ini bako lang kapidasong laman. Ini mga instrumento para sa mas halangkaw na rason. Ini nasa plano nin Dios sa paggibo kan hawak nin tawo. Ini hale sa Dios. Kaya ini man banal.

Ngonyan, ano man an kito o inaapod niatong sexual intercourse? Di baga ini an paagi nin pagpatalubo kan katawohan? Ini regalo nin Kagurangnan sa mag-agom. An mag-agom na ini igwa man sa saindang hawak kan sinasabi niatong mga instrumento para magibo an kapasiringan kaini sa laog nin kasal.

Ibig sabihon, an boto, putay, asin an kito mga banal na tataramon na dae man pwedeng basing-basangon. Ini regalo nin Dios sa tawo bilang pakikipagsaruan (unitive) asin pagpadakol (procreative) kan katawohan pwera na lamang sa mga nagpili na maging selibado arog kan mga padi asin madre. Luwas sa mga kadahilanang iyan, iyo an inaapod niatong kasalan.

Mabalik kita sa mga nasambit na tataramon. Herak man ninda sa laog kan satuyang kultura ta an kagayonan ninda satuya sanang napapasipara. Sinda bakong maate pero kun ituring ta sinda, garo baga minarepresentar sinda nin kasalan, maraot asin maateng mga bagay. Sa katotoohan, sinda mismo minarepresentar nin buhay. Isip lang niato an nag-isip nin kausmakan o kaatian o pwede man na an isip niato an totoong maate. Sinda kadaklan na beses nasasambit sana bilang mga raway pero dae ta lubos na naiintindihan na sinda mamuraway na mga bagay. Sinda mga banal na tataramon asin banal man an kahulugan susog sa kabotan nin Mahal na Dios.

An pagsurat kaini bako para eenkaminar lugod an mga tawo na gamiton an mga nasambit na tataramon sa pakiki-istoryahan. Inirerespeto ko man an pagiging konserbatibo kan kadaklan. An gusto lang tawan-doon kan papel na ini iyo an pagtao nin tamang kaisipan sa mga nasambit na tataramon. An papel na ini ginibo bako para magsabrit nin kalayo nin eskandalo kundi magsabrit nin kalayo para magtaong liwanag sa totoong kahulugan kan mga bagay na ini. Sabi ko ngani, an mga tataramon na ini banal asin dae man dapat basing-basangon asin kawatan. Ini isinurat para muklaton an mga matang napuling kan mga ateng nagpaate man sa paghiling niato sa mga tataramon na nasambitan. An mga tataramon na ini dae maninigo nin pagkaraw, pagngisi, o pagkasupog ta sinda mga regalo sato nin Dios na sato sanang maiisip kun nasasabotan niato an kagayonan na gustong ipasabot sato kan mga tataramon na ini. An kaipuhan lang iyo an tamang pagtukdo asin pagpaliwanag kan mga bagay na ini sa kapag-arakian. Kadaklan na beses inirarayo sinda sa bagay na ini para mairayo man daa sinda sa iniisip niatong karaotan kaini. Sa ibang banda, lalo lang lugod sindang nagiging ignorante manunungod digdi. Kun kaya mas nagngangalas sinda kun ano an mga ini na kadaklan na beses iyo an minapahamak sainda. Ini gabos nahimo nin huli ta maski kita ignorante man sa tunay na kahulugan kan mga nasambit na tataramon.

Liwat gusto kong iwalat an sarong kahapotan: “Bastos baga talaga an mga tataramon na ini o kita an nagbastos sainda?”

Dios Mabalos saindo gabos!!!