An Supernatural na Kinaban kan mga Suanoy na Bikolano

         “Tabi Apo!” an sambit kan mga enot na Bikolano asin pati kan iba pa sa ngonyan, mantang naglalakaw sa sarong madiklom na agihan o maging sa kasuluksulukan. Ini simbolo nin pagtaong-galang sa mga espiritung dai nahihiling. An siring na pagtubod naabutan pa kan kagsiyasat na dai nya malikayan na mgamit man sagkod na ngonyan. Maski pa masabing nagbago sa paagi nin pagtalubo an kaisipang Bikolnon, dai na basta maihahali pa an mga pagtubod na nag-gamot na sa saindang lahi.

Religion, in fact, was already “a dominant feature of Filipino society and culture when the Spaniards came in 1565.” This religion, however, was not an institutionalized one; it was a belief system from which the rationale of behavior of ancient Filipinos emanated.[1]

Naipapasa pa man giraray ini sa mga masurunod pang mga henerasyon. Nagtutubod an mga suanoy na mga Bikolano sa dai nahihiling na kinaban. Nagbago man an relihiyon kan mga Bikolano, dai man ini taliwas sa saiyang presenting pagtubod lalo pa sa relihiyon.

“The Bikol world of the supernatural, with its fantastic mixture of horror, beauty, color, and wonder, speaks of the rich culture of the early Ibálnongs.”[2] Kun kaya ngani an siring na pagtubod dai na lang basta maipapasipara nin huli ta nag-agi na ini sa saindang pag-iisip na nakakaapekto sa saindang pakikipamuhay sa kapalibotan. Asin nin huli ta an siring na pagtubod orihinal sa sainda na mayo pang inpluwensya kan makadayuhang pag-iisip. “As to faith in the supernatural, the early Bikols had a fantastic pre-Spanish religion of their own – colorful and mystifying, a system of beliefs that captured whimsically the wild imagination of the race at its infant stage in what then was their exciting encounter with the virginal land.”[3] Siirisay baga an pinagtutubudan nindang mga dyos?

The early Bikols were polytheists.. Highest in rank were Gugurang, the god of good, and Aswáng, the god of evil. Today aswáng is commonly understood as “witch,” the human devotee of Aswáng. But anciently it simply stood for the Devil, the evil element, as opposed to Gugurang. Below them was a system of lower supernatural beings who might be good or evil, depending on whether they served Gugurang or Aswáng.[4]

Pwera kina Gugurang asin Aswáng, dakul pang dyos-dyosan an saindang pinagtutubudan.[5] Kabali na igdi an mga batalá, katambáy, si Okót, asin si Mangindang, na nasa kaalyado ni Gugurang o kan karahayan.

Dagdag pa igdi, nagtutubod man sinda sa mga marhay na anito. Pinagtutubudab ninda na an kalag nin saindang mga ninuno padagos na nagbabantay sa mga buhay asin nagtatabang sa sainda sa saindang mga pangangaipo.[6] Kaya, an kagadanan sa sainda bako pa an katapusan.

Regarding death, the ancient Bikols believed that when a human being died, its soul lingered in the woods. For sometime, it would reappear tom people, especially at night, then finally leave this earth to wander forever into another realm that was either Heaven (Kamurawayan), where the valiant and the just eventually passed into glory, or Hell (Gagámban), where the soul of the wicked and the cowardly were tossed into everlasting torture and fire. Only as an anito would the soul occasionally meddle again in the affairs of its living descendants. Whether in Kamurawayan or in Gagámban, the ancestors, once dead, become powerful anito. Where the good anito watched over their living descendants, the evil anito brought fear. This led to a two-way ancestor worship: to placate the evil anito and to implore the good ones.[7]

An siring na pananaw nagpapasabot na an suanoy na pag-iisip kan mga tawo kaidto binubuo nin duwang entidad – hawak asin kalag. Nagpapahiling man ini kan pagtubod sa pagiging immortal kan kalag o kan sarong katawohan. Dagdag pa sa aspektong dapat ikonsidera iyo an katotoohan na an mga ini nabuo na sa isip kan mga Bikolano mayo pa man an Kristyanismo sa Bikol. Igdi na man nagluwas an konsepto ninda kun pano mabuhay nin may padudumanan. Nasa indibidwal na pagpili nakadepende kun sain nya dinadara an saiyang sadiring buhay sa katapusan nin saiyang panahon digdi sa daga - sa Kamurawayan o sa Gagámban.

Sa alyado man ni Aswáng, nagkakapira man an mga dyos-dyosan na saindang pinagtutubudan. Kabali igdi an mga bongô, koró-koró, inongók, yasáw, tambalúslús, ongló, sarimáo, bakunawa, ibingan, naga, popô, patyanak, kikik, korokóy, angongolood, buring, Oryól, Rabót, daruanák, asin onós. Kaidto pa man, nasasabotan na ninda an duwang pwersa na magkalaban. “A Bicol myth recounts the conflict between the good god Gugurang and the evil god Asuang when the latter attempts to steal the fire from the former.”[8] “The Bikol gods are forever vanquishing one another in the attempt to replace the good by the evil, or a god by a man, and even a goddess by a man.”[9] Kaya ngani, dai na maidadahilan pa na mayo sindang pakiaram kun an ginagibo ninda maninigo o sala.

In Bikol ancient religion tha awareness of evil and the identification of Aswang with evil are key beliefs. Moreover, evil or Aswang is considered as a necessary force and as something to be worshipped even if it cannot be controlled. The Bikol cult of Aswang, in cognizance ot its power, consists of a number of demon rites which are among the most eerie and wild in Philippine demonology.[10]

Hali igdi, maririsa na kaidto pa man nasasabotan na kan mga ninunong Bikolano kun ano an maraot asin an epekto man kaini sa pagkabuhay nin sarong tao. Nasa sa saiya nakadepende kun pano nya ini kakapotan - kun mapasairarom sya igdi o tatalikdan nya ini.

An mga suanoy na Bikolano nagtutubod man sa kakayahan kan mga anting-anting (amulets) asin lumáy (potions).[11] Kaiba igdi an mga kabal, hinay, tagahopá, tagóbalín, tagólipód, laaw, banay, lumáy, tagalpó, barát, asin tawák. An mga ini nagpapatotoo asin nagpapasabot na aram ninda na an saindang kusog para atubangon an buhay kulang asin dai kumpleto. Kaipuhan nin katabang o pampakusog nin boot sa pagsabat sa buhay na pano nin pagsubok. An anting-anting nagpapakahulugan kan saindang pagkasabot sa pangangaipo nin panluwas na tabang.  

Nagpoon sanang mabago an siring na mga kaugalian kaidtong uminabot an mga Kastila. “Christianity, introduced in 1569, found easy acceptance among the lowlanders, but in the hill country, among the Agtâ, the old beliefs held sway.” Siguro nangyari an pagbabago, alagad an sarong mas importanteng masabotan iyo na an pangyayaring ini pagbabago sana kan paagi nin pagtubod alagad bako kan kaisipan o kadunungan mismo sa likod kan mga nasambitan na pagtubod. Maski pa masabi na dikit-dikit nang nawawara an importansya kan agimat, alagad an kaisipan na katakod kaini yaon pa man giraray – arog na sana kan pangangaipo kan panluwas na tabang sosog sa nasambitan na. Sa katotoohan, maski ngani an mga paagi ninda igwa pa man giraray minagibo sagkod ngonyan na dai na lang basta maisusuway sa kaugaliang Bikolano.

---

[1] Quito, “Structuralism and the Filipino Volksgeist”, 279.

[2] Ibálong: The Bikol Folk Epic-Fragment, 101.

[3] Ibid., 89.

[4] Ibid.

[5] Para sa kahulugan asin pagsasaladawan kan mga supernatural na nilalang asin pagtubod, hilingon an “The Supernatural World of the Ancient Bikols” sa libro ni Merito B. Espinas, Merito B. Espinas, Ibálong: The Bikol Folk Epic-Fragment, 89-104.

[6] Cf. Ibid.

[7] Ibid., 94.

[8] CCP Encyclopedia, Vol.IX, Philippine Literature, s.v. “Myth – Folk Narrative.”

[9] Bikols of the Philippines, 133.

[10] Ibid., 148.

[11] Cf. Ibálong: The Bikol Folk Epic-Fragment, 93.