Kasaysayan asin Ekspiryensya Sa Paliwanag ni Manuel Dy (Tabang para sa Pilosopiyang Bikolnon)

Mga Metodolohiya nin Pagsiyasat

Kan Pilosopiyang Bikolnon

sa Tabang kan mga Ekspertong nangenot 

sa Pilosopiyang Filipino

Manuel Dy

An aspekto manunungod sa kasaysayan asin ekspiryensya mga importanteng sangkap tanganing mapatotoohan an pagkayaon kan pilosopiya nin sarong lahi sosog ki Manuel Dy.

Kung ang mga Filipino ay may kasaysayan, ayon kay Dy, nangangahulugan na mayroon silang pilosopiya bagamat ito’y hindi nakasulat. Ang pilosopiyang Filipino ay walang iba kundi ang pagbigkas ng mga kahulugang nakakubli sa ating karanasang Filipino. Ayon sa mga penomelogo diumano, ang pilosopiya ay batay sa karanasan ng isang tao o isang bansa at nandoon na (dejala) ang karanasang binubuhay ng mga tao, at ang pilosopiya ay walang iba kundi ang eksplikasyon ng mga nakakubli sa karanasan.[1]

Sa siring na pananaw, minawot kan kagsiyasat na balikan man an kasaysayan o istorya kan Bikol tanganing ipabisto an 

natatanging pilosopiya nin buhay kan mga Bikolano. Alagad sain baga makukua an kasaysayan asin ekspiryensya kan mga tawo orog na an mga nabuhay kan suanoy na panahon? Dagdag pa ni Dy na:

…maaari nating hiramin ang konseptong creative repetition (malikhaing pag-uulit) ni Martin Heidegger tungkol sa eksplikasyon ng pilosopiyang Filipino mula sa nakakubling karanasan ng mga taong-bayan na napapaloob sa kanilang mga salawikain at mga kasabihan. Malikhain ito dahil isa itong pag-aayos, pagtubos sa mga posibilidad ng mga nakaraang binabalikan, mga kahulugang nawala o nakaligtaan sa kaisipan at diwa ng tao. Para bagang binubuksang muli at binabalikan ang nakaraan upang makatuklas ng kahulugan para sa kasalukuyan at kinabukasan.

Para diumano kay Heidegger, hindi isang tinipong mga pangyayaring nakalipas ang nakaraan, tapos na’t maaaring alalahanin na lamang. Nasa atin pa ang nakaraan. Naghahalo ang mga orihinal at nakakubling kabuluhang nakabaon sa ating tradisyon.[2]

---

[1] Emerita S. Quito, et.al., eds.,  Ensayklopidiya ng Pilosopiya, s.v. “Pilosopiyang Filipino.”

[2] Ibid.